Savoir-vivre to nie tylko znajomość i przestrzeganie obowiązujących zwyczajów i reguł funkcjonujących w danej grupie, ale przede wszystkim sposób zachowania, który nie narusza przestrzeni i dobrego samopoczucia innych. Wynika wprost z wrażliwości i szacunku do drugiego człowieka, a także sprzyja budowaniu i utrzymywaniu więzi rodzinnych oraz społecznych. Savoir-vivre przy stole, gdzie każdy gość traktowany jest z uwagą i należytym szacunkiem, pomaga cieszyć się posiłkiem w miłej, kulturalnej atmosferze.

1. Jak nakryć stół – parę słów o estetyce

Obrus, czyli odpowiednie nakrycie stołu

Serwetki – małe, praktyczne dodatki

Serwetnik, czyli estetyczny uchwyt

Oświetlenie stołu

Przyprawnik, czyli pojemnik na pieprz i sól

2. Jak ustawić talerze na stole 

3. Jak prawidłowo ułożyć sztućce na stole

Jak ułożyć sztućce do deseru

Łyżeczka czy widelczyk do ciasta?

Jak podawać łyżeczkę do kawy

Jakie sztućce podać do ryby

Odpowiedni nóż do masła

Sztućce do steków

4. Jak ustawić kieliszki na stole

Kieliszki do wody

Kieliszki do białego wina

Kieliszki do czerwonego wina

5. Savoir-vivre przy stole, czyli jak elegancko jeść i nie popełnić gafy

Jak używać serwety przy stole

Jak posługiwać się sztućcami

Jak spożywać pieczywo

Jak jeść zupę

W jakiej kolejności spożywać sery

 

 

1. Jak nakryć stół – parę słów o estetyce 

Organizując uroczyste przyjęcie, wykwintną kolację lub zwykłe spotkanie towarzyskie, warto zapoznać się z podstawowymi zasadami savoir-vivre przy stole. Dzięki ich zastosowaniu możemy sprawić, że wszyscy goście będą czuli się mile widziani, a my nie popełnimy żadnej gafy.

Obrus, czyli odpowiednie nakrycie stołu

Jedna z pierwszych rzeczy o jakie powinniśmy zadbać przygotowując stół dla gości, to odpowiedni obrus. Dobieramy go w zależności od wielkości stołu i charakteru organizowanego spotkania. Najlepszym i najbardziej uniwersalnym wyborem będzie obrus o jednolitym kolorze, bez wzorów lub z dyskretnym zdobieniem. Na mniej formalne okazje w niewielkim gronie znajomych lub rodziny możemy nakryć stół obrusem w jednolitym, nieco ciemniejszym lub pastelowym kolorze, natomiast na większe okazje lub eleganckie kolacje zawsze wybieramy klasyczny obrus śnieżnobiały. Przy powszednich spotkaniach towarzyskich lub mniejszych okazjach spędzanych w luźnej atmosferze możemy wybrać obrus kolorowy, a nawet wzorzysty, jednak dobrany tak, by pasował do charakteru zastawy i nie zdominował walorów estetycznych podawanego posiłku. Należy również pamiętać, by obrus był czysty i wyprasowany, dlatego najlepiej przed nakryciem dokładnie go obejrzeć. Wielkość obrusa dobieramy do wielkości stołu tak, by krawędzie swobodnie zwisały poza blatem, a zwisy po bokach były równe zwisom na szczycie. Zwisy nie mogą też być zbyt długie, by nie przeszkadzały gościom w ruchach i nie narażały ich na pociągnięcie materiału, skutkujące możliwym przewróceniem zastawy. Optymalna długość to 20-30 cm.

Przed rozłożeniem zastawy na stole powinniśmy zaplanować miejsce dla każdego gościa tak, by miał swobodę ruchów i nie przeszkadzał innym. Należy przeznaczyć minimum 70 cm szerokości stołu dla każdej osoby. Zmieścimy wtedy wszystkie niezbędne naczynia, a gościom zapewnimy wygodę.

Serwetki – małe, praktyczne dodatki

Do wybranego obrusu i charakteru zastawy, a także rodzaju przyjęcia powinniśmy dobrać rodzaj serwetki. Na uroczystych spotkaniach i eleganckich kolacjach zawsze podajemy serwetki białe, wykonane z bawełnianej tkaniny. Kładziemy je po lewej stronie talerza parokrotnie złożone lub zwinięte w rulon. Serwetki pełnią rolę praktyczną, służąc gościom do ocierania ust podczas posiłku, jak i po jego zakończeniu. Mogą również stanowić ozdobę stołu. Serwetki z materiału zwinięte w rulon możemy dodatkowo uchwycić i ozdobić specjalnym pierścieniem wykonanym z porcelany pasującej do klasycznej zastawy lub obrączką z polerowanej stali szlachetnej, która prezentuje się elegancko przy naczyniach nowoczesnych. 

Na spotkaniach mniej uroczystych, takich jak kameralne, rodzinne lub towarzyskie kolacje i obiady, możemy udekorować stół, chwytając serwetki w zdobione pierścienie o bardziej zaskakującej formie, pokryte koralikami tworzącymi ciekawą fakturę lub pierścienie metalowe o minimalistycznym zdobieniu, przypominającym rękodzieło artystyczne. 

Przy niezobowiązujących okazjach sprawdzą się doskonale bardzo praktyczne serwetki papierowe dostępne w wielu ciekawych wzorach i kolorach. Musimy jednak pamiętać, by do wzorzystego obrusu nie dodawać wzorzystych serwetek. W takiej sytuacji lepiej wybrać serwetki jednobarwne, najlepiej w kolorze z palety wzoru znajdującego się na obrusie lub białe, które są uniwersalne i pasują do każdego rodzaju obrusu i zastawy stołowej. Możemy również skorzystać z dostępnych na rynku serwetek okolicznościowych w czasie świąt lub przyjęcia komunijnego.

Serwetnik, czyli estetyczny uchwyt

Aby serwetki stanowiły ciekawą ozdobę i elegancko prezentowały się na stole, możemy umieścić je w stylowym, rustykalnym serwetniku wykonanym z metalu lub klasycznym serwetniku z porcelany.

Oświetlenie stołu

Jeśli przyjęcie odbywa się późnym popołudniem lub wieczorem, możemy podkreślić uroczysty nastrój, zapalając świecę umieszczoną w eleganckim świeczniku. Świecznik umieszczamy zawsze na środku stołu, a jego wielkość uzależniamy od ilości miejsca tak, by swobodnie ustawić półmiski z daniami oraz wazę z zupą. Charakter świecznika powinien być uniwersalny lub dobrany do stylu naczyń. Do białej, klasycznej zastawy najlepiej wybrać prosty świecznik porcelanowy z dyskretnym zdobieniem. 

Kiedy organizujemy spotkanie mniej wystawne, dla niewielkiej liczby gości i przygotowujemy stół nakryty w stylu bardziej nowoczesnym, możemy ustawić elegancki świecznik wykonany ze stali szlachetnej utrzymany w minimalistycznym stylu. Uniwersalny charakter świecznika sprawdzi się zarówno w kompozycji z nowoczesnym, jak i klasycznym designem zastawy. 

Przyprawnik, czyli pojemnik na pieprz i sól

Na dobrze nakrytym stole nie powinno zabraknąć eleganckich przyprawników, czyli wygodnych pojemników na przyprawy. Sól i pieprz powinny być zawsze pod ręką. Ich miejsce jest na środku stołu, obok świecznika. Solniczka i pieprzniczka powinny stanowić komplet równie elegancki jak zastawa i nie odbiegać od niej stylem ani jakością.

 

2. Jak ustawić talerze na stole

Na eleganckim stole powinny znaleźć się przede wszystkim naczynia nieskazitelnie czyste, bez pęknięć i wyszczerbień. Powinny tworzyć komplet lub pozostawać w estetycznej harmonii. Aby uniknąć dysonansu najlepiej zaopatrzyć się w serwis obiadowy, który zawiera wszystkie niezbędne naczynia w jednym stylu. Na wystawnym przyjęciu najlepiej sprawdzi się biały serwis porcelanowy o klasycznej formie z delikatnym zdobieniem.

Na mniejsze, ale równie eleganckie okazje możemy wybrać zastawę spośród kompletów z porcelany kostnej, nowoczesnego fajansu lub wysokiej jakości kamionki, które są bardziej przystępne cenowo, mają często wysoką jakość, ciekawą formę i są dużo trwalsze. Pamiętajmy, by naczynia nie były zbyt ozdobne lub pstrokate. Barwne komplety cieszą oczy na co dzień, jednak na eleganckim stole nie powinny znaleźć się naczynia w krzykliwej kolorystyce lub zbyt wyszukanej formie.

Liczbę i rodzaj elementów zastawy uzależniamy od liczby gości oraz zaplanowanego menu. Jeśli będziemy serwować przystawki, zupę, danie główne oraz deser, powinniśmy przygotować oddzielne talerze i sztućce do każdego z tych dań. Jednak nigdy nie stawiamy na stole wszystkich talerzy jeden na drugim. Taka piramida, to jedna z większych gaf. Na wprost krzesła w odległości około dwóch centymetrów od krawędzi stołu kładziemy jedynie duży, płaski talerz podstawowy i na nim talerz do pierwszej potrawy. Talerz podstawowy nie służy do jedzenia potraw, a jedynie chroni stół i stanowi podkładkę dla talerzy przeznaczonych do kolejnych dań. Pozostawiamy go na stole aż do podania deseru. Jeśli pierwszą potrawą w menu jest przystawka, na talerzu podstawowym kładziemy talerz przystawkowy, a jeśli zaczynamy od zupy, kładziemy głęboki talerz do pierwszego dania. Talerz podstawowy nie jest obowiązkowy, ale pozwala gościom nie martwić się o ewentualne zabrudzenie obrusu. Jeśli nie używamy talerza podstawowego, zastępujemy go talerzem do dania głównego, na którym stawiamy talerz do pierwszej potrawy. Na mniej wystawnych przyjęciach w kameralnym gronie możemy zastąpić go czystą podkładką z ładnej tkaniny, utrzymaną w kolorystyce obrusu.

Jeśli do serwowanych dań podajemy chleb lub bułki, dla każdego gościa stawiamy talerzyk na pieczywo. Jego miejsce znajduje się po lewej stronie talerza podstawowego za sztućcami.

Kiedy goście zjedzą przekąski lub inne danie serwowane jako pierwsze, zbieramy talerze ze stołu i na talerzach podstawowych kładziemy głębokie talerze na zupę. W przypadku kolejnych dań postępujemy tak samo. Dopiero po daniu głównym zbieramy ze stołu talerze wraz z talerzami podstawowymi i półmiskami zawierającymi danie główne i kładziemy talerze do deseru.

 

 

3. Jak prawidłowo ułożyć sztućce na stole

Kiedy na stole układamy sztućce, musimy zawsze uwzględnić kolejność w jakiej będą serwowane dania. Według tej kolejności należy również ułożyć na stole sztućce. Dzięki odpowiedniemu ułożeniu goście będą wiedzieć jakiego dania się spodziewać i które sztućce wybrać do kolejnej potrawy. Sztućce, które będą wykorzystane jako pierwsze, powinny znaleźć się na zewnątrz, czyli najdalej od talerza, natomiast sztućce do dania głównego, czyli używane jako ostatnie, powinny leżeć najbliżej talerza. Według tego schematu zaczynamy od wewnątrz i jako pierwsze kładziemy przy talerzu sztućce do dania głównego, a następnie po zewnętrznej ich stronie kładziemy sztućce do potrawy spożywanej wcześniej. Zgodnie z tym jak chwytamy sztućce w czasie jedzenia, z lewej strony talerza kładziemy widelec obiadowy, natomiast z prawej strony nóż obiadowy. Widelec zawsze powinien być zwrócony ząbkami ku górze, a nóż ostrzem do wewnątrz.

Najczęściej przed daniem głównym podajemy zupę, zatem miejsce łyżki powinno znajdować się na prawo od talerza, po zewnętrznej stronie noża. Łyżka, tak jak i widelec, powinna zawsze leżeć wypukłością do dołu.

Jeśli w oczekiwaniu na zupę planujemy podać gościom przystawkę, odpowiednie sztućce, zgodnie z kolejnością podawania, kładziemy na zewnątrz pozostałych. Czyli nóż do przystawek zajmuje miejsce po prawej stronie, tuż za łyżką do zupy, a widelec do przystawek kładziemy po lewej stronie, za widelcem do dania głównego.

Jak ułożyć sztućce do deseru

Po smacznym obiedzie biesiadnicy najczęściej mają ochotę na deser. Podajemy go po daniu głównym, ale jest słodkim dodatkiem, dlatego sztućce do jego spożycia układamy osobno na szczycie talerza. W zależności od rodzaju deser powinien być spożywany małym widelczykiem lub łyżeczką. Układając sztućce do deseru, widelczyk skierowany ząbkami w prawo kładziemy bliżej talerza. Natomiast miejsce łyżeczki deserowej znajduje się tuż za widelczykiem, ale kładziemy ją odwrotnie, czyli zwróconą w lewo. Tak jak w przypadku sztućców obiadowych, widelczyk i łyżeczka do deseru powinny zawsze leżeć tak, aby wypukłą stroną dotykały stołu.

Łyżeczka czy widelczyk do ciasta?

Serwując słodki deser, wybieramy sztućce zgodnie z ogólną zasadą, która mówi, że widelczykiem jemy ciasta, a lody, galaretki lub musy, czyli desery o mniej zwartej konsystencji, spożywamy przy pomocy łyżeczki. Gdy planujemy podać gościom dwa rodzaje deseru, kładziemy na stole zarówno widelczyk, jak i łyżeczkę. Podobnie w sytuacji, kiedy deser składa się z elementów o różnej konsystencji, tak jak klasyczna szarlotka z lodami. Wówczas na stole powinny znaleźć się oba rodzaje sztućców. Do szarlotki używamy widelczyka, a do lodów łyżeczki. Możemy jeść po kolei lub na przemian, używając raz widelczyka, raz łyżeczki.

Jak podawać łyżeczkę do kawy

Najczęściej do deseru podajemy również kawę lub herbatę. Podczas wyjątkowych spotkań zawsze serwujemy je w eleganckich filiżankach, obowiązkowo ze spodkami i stawiamy je po prawej stronie. W przeciwieństwie do innych sztućców, łyżeczki do kawy lub herbaty nie kładziemy na stole obok filiżanki, ale zawsze na spodku.

Jakie sztućce podać do ryby

Kiedy jednym z serwowanych dań jest ryba podawana w całości, na elegancko zastawionym stole nie może zabraknąć sztućców specjalnie przeznaczonych do ryb. Sztućce do ryby różnią się nieco od tych do dań mięsnych i drobiowych wielkością i kształtem. Zarówno nóż, jak i widelec są nieznacznie mniejsze. Typowy widelec do ryby wygląda podobnie do klasycznego, różni się tylko tym, że ma trzy ząbki. Natomiast nóż różni się znacznie. Przede wszystkim nie jest prosty jak inne noże. Gdy weźmiemy go do ręki zobaczymy, że jego ostrze delikatnie odchyla się i nie jest ostre. Taka forma wynika z faktu, że nie jest to nóż do krojenia, a jedynie do oddzielania części mięsa od kręgosłupa i ości. Mięso ryby jest bardzo delikatne, dlatego nożem do ryby pomagamy jedynie rozdzielić i nabrać kawałek na widelec. 

Jeśli nie posiadamy sztućców do ryb, nie musimy się martwić. Możemy z powodzeniem zastąpić je dwoma klasycznymi widelcami. Ten sposób jedzenia ryby jest równie wygodny i od dawna ogólnie przyjęty, dlatego podanie dwóch widelców nie będzie nietaktem.

Odpowiedni nóż do masła

Kiedy serwowane dania, takie jak ostra zupa lub bigos, wymagają towarzystwa pieczywa, dla każdego gościa stawiamy nie tylko osobny talerzyk, ale także nóż do chleba, a właściwie nóż do masła. Tak jak nóż do ryb, nie służy on do krojenia, ponieważ zgodnie z zasadami savoir-vivre pieczywo przekładamy na własny talerzyk, łamiemy i rozdzielamy na drobne kawałki dłońmi. Nożem nakładamy jedynie odrobinę masła na spożywaną część. Nóż do pieczywa kładziemy na osobnym talerzyku umieszczonym po lewej stronie sztućców do deseru.

Sztućce do steków

Jeśli jednym z serwowanych dań jest stek lub inne danie wymagające ostrego noża, powinniśmy położyć po prawej stronie głównego talerza specjalny nóż do steków. 

Nóż do steków różni się nieco od klasycznego noża do dań głównych. Przede wszystkim jest bardzo ostry, a końcówka jego ostrza nie jest zaokrąglona, lecz ma kształt lekko trójkątny. Do pary najczęściej podaje się trójzębny widelec do steków, który kładziemy po lewej stronie talerza.

 

 

4. Jak ustawić kieliszki na stole

Właściwa pozycja kieliszków na eleganckim stole znajduje się po prawej stronie u szczytu sztućców. Zazwyczaj ustawia się je w trójkącie lub w szeregu pod skosem, poczynając od kieliszka podstawowego, który powinien stać jako pierwszy od lewej przy miejscu każdego gościa.

Kieliszki do wody

Podstawowym kieliszkiem ustawianym najbliżej zasięgu ręki gościa jest kieliszek do wody zwany również gobletem. To bardzo ważny element, ponieważ pijemy z niego wodę między kolejnymi potrawami, aby oczyścić kubki smakowe i przygotować się na nowe doznania. Kieliszki do wody powinny być pojemne, a ich czasza duża.

Kieliszki do białego wina

Kolejne kieliszki ustawiamy przy miejscu każdego gościa za kieliszkami podstawowymi od lewej do prawej, w kolejności spożywanych potraw. Jako pierwsze stawiamy kieliszki do białego wina serwowanego do przystawki. 

Kształt czaszy kieliszków do białego wina jest smuklejszy i przypomina kształt tulipana. Są też mniejsze od kieliszków do wody i czerwonego wina. Kieliszki do białego wina zbieramy ze stołu razem z talerzami, kiedy goście skończą jeść przystawki.

Kieliszki do czerwonego wina

Za kieliszkami do białego wina stawiamy kieliszki do wina czerwonego, które są większe, a ich czasza jest pękata. Podajemy w nich czerwone wina pasujące do serwowanego dania głównego.

 

5. Savoir-vivre przy stole, czyli jak elegancko jeść i nie popełnić gafy

Jeśli wybieramy się na eleganckie przyjęcie i chcemy czuć się swobodnie przy stole, powinniśmy znać podstawowe zasady etykiety i spożywania dań.

Jak używać serwety przy stole

Na eleganckim przyjęciu w miejscu przeznaczonym dla nas będzie czekać złożona serweta. Znajdziemy ją po lewej stronie lub na środku naszego nakrycia. Musimy pamiętać, by nie chwycić serwety leżącej po prawej stronie, ponieważ najpewniej należy ona do sąsiada. Serwety nigdy nie zatykamy za kołnierz lub dekolt. Układamy ją na kolanach złożoną na pół, zagięciem skierowanym w stronę stołu, a częścią otwartą w naszym kierunku. Takie ułożenie ułatwia użycie wewnętrznej strony górnej połowy. Używamy tylko tego fragmentu serwety, aby zabrudzenia były widoczne tylko dla nas. Serwetą nie wycieramy ust, ale osuszamy je, dotykając delikatnie. Dzięki temu, sięgając po kieliszek lub szklankę z wodą, nie zostawimy nieestetycznych śladów na naczyniu. Serwetą nigdy nie wycieramy potu z czoła ani nie wydmuchujemy w nią nosa. Takie czynności wykonujemy w toalecie. Po skończonym posiłku odkładamy serwetę po prawej stronie naszego nakrycia. To znak, że była używana. Kiedy w czasie posiłku odchodzimy od stołu, kładziemy serwetę po lewej stronie, co oznacza, że jest w trakcie używania.

Jak posługiwać się sztućcami

Widząc wiele sztućców wokół talerza, nie musimy martwić się ich przeznaczeniem. Zawsze zastaniemy je ułożone w kolejności podawanych dań w taki sposób, by pierwsze leżące na zewnątrz posłużyły do pierwszej potrawy, a następne do kolejnych. Jako ostatnie jemy danie główne i korzystamy ze sztućców, które leżą najbliżej talerza. Jeśli jemy mięso, to odkrawamy tylko jeden kawałek. Nigdy nie kroimy całego mięsa, by zjeść je następnie samym widelcem. Kiedy przerywamy jedzenie, nie opieramy sztućców jednocześnie na talerzu i stole, aby uniknąć zabrudzenia obrusa przy ewentualnym ich ześlizgnięciu. Układamy je w kształt litery A zwróconej szczytem do środka stołu. Gdy kończymy jedzenie, nie krzyżujemy noża i widelca na talerzu. Układamy je równolegle razem, odchylone pod niewielkim kątem trzonkami w prawym kierunku.

Jak spożywać pieczywo

Częstym dodatkiem do zup, ale również innych dań lub serów, jest świeże pieczywo. Jeśli na stole pojawia się pokrojony chleb lub bułeczki, w żadnym wypadku nie robimy z nich kanapek. Nie kroimy ich i nie smarujemy masłem w całości. Przy elegancko zastawionym stole zawsze znajdziemy po lewej stronie osobny talerzyk do pieczywa i nożyk do masła. Na talerzyk przekładamy pieczywo i odrywamy jedynie mały kawałek, który smarujemy masłem specjalnym nożykiem. Jedzenie pieczywa w małych kawałkach nie brudzi ust mąką, okruszkami lub masłem, dzięki czemu jest praktyczne i estetyczne.

Jak jeść zupę

Kiedy zostaje podana zupa, jemy ją, sięgając łyżką od połowy talerza w kierunku do środka stołu, nabierając tuż przy powierzchni. Pomoże to nie uderzać łyżką w talerz i jednocześnie nabierać chłodniejszą część zupy. Nie powinniśmy nigdy dzwonić łyżką o talerz ani dmuchać, by schłodzić zawartość. Przy eleganckich okazjach nie powinniśmy również przechylać talerza, a jeśli zajdzie taka potrzeba, to jedynie w kierunku środka stołu, nigdy do siebie. Kończąc klarowną zupę podawaną w bulionówce (np. barszcz), możemy ją wypić, chwytając naczynie za uszka. Natomiast nigdy nie postępujemy tak z jakąkolwiek zupą gęstą ani zupą typu krem.

W jakiej kolejności spożywać sery

Na eleganckich przyjęciach sery pojawiają się na stole pomiędzy daniem głównym a deserem. To właśnie w części z deserami znajdziemy je w menu eleganckich restauracji. Kiedy przed nami na stole znajdzie się deska z serami, powinniśmy spożywać je w kolejności zgodnej z kierunkiem ruchu wskazówek zegara, poczynając od serów łagodnych, znajdujących się na godzinie dwunastej, a kończąc na serach intensywnych, dostarczających najsilniejszych wrażeń smakowych. Nigdy nie jemy sera, pobierając go widelcem prosto z deski. Każdy kawałek przekładamy najpierw na własny talerz, urywamy niewielki kawałek chleba i za pomocą noża nakładamy na niego porcję sera. Jeśli na desce znajdą się sery w większych kawałkach, zawsze podany zostanie do nich również większy nóż, którym odkrawamy po kolei niewielkie kawałki i przenosimy je na własny talerz. Twardsze rodzaje sera możemy jeść również za pomocą widelca, ale wszystkie inne z powodzeniem zjemy przy użyciu noża, nakładając kolejne porcje na pieczywo.

O zachowaniu się przy stole pisał już około 1400 roku Przecław Słota. Mimo że ujął temat w sposób satyryczny, zwrócił uwagę na właściwą kulturę spożywania posiłków. Od tego czasu zmieniło się wiele, ale podstawowe zasady pozostały właściwie niezmienne. Warto wiedzieć jak nakryć stół i jak się przy nim zachowywać, aby odnaleźć się bez trudu zarówno na przyjęciu w gronie znajomych, jak i w eleganckiej restauracji.